اصول نسخه نويسي
نسخه (prescription): سندي اسـت قانوني كه بـه موجـب آن پزشـك يـادامپزشك فارغ التحصيل دسـتوري رابراي ساخت و/يا تحويل يك يـا چنـددارو براي تجويز به بيمـار خطـاب بـهداروساز صادر مينمايد.
زبان نسخه : نسخه را ميتوان بـه هـر زبـاني نوشـت،ليكن در اكثر كشورها به زبان انگليسي نگاشته مي شود و در آن از حروف اختصاري براي كلمات لاتيني نيز استفاده ميشود.
نسخه بايـد دقيـق و بـا اسـتفاده از قلـم خودكـار يـاخودنويس (و نه مداد) نوشته شود تـا در طـول زمـان زايل نشده، سنديت خود را از دست ندهد.
: در بعضي كشورها داروخانه هـا ملزم به پذيرش نسخه بصورت تلفني نيز هستند، ليكن در نسخه شفاهي نيـز بايـد كليـهق واعد يك نسخه واقعي رعايت شود. در مورد داروهـاي تحـت كنتـرل ويـژه نوشـتن نسخه بصورت كتبي الزامي است.
اجزاء نسخه
- (superscription) سرنسخه
- (inscription) متن نسخه
- (subscription) توضيحات زير نسخه
سرنسخه
متني است كه بخشي از آن بصورت چـاپي و بخـشي نيـزبصورت پركردني در ابتداي نسخه و پـيش از مـتن اصـلي نسخه آورده ميشود و داراي بخشهاي زير است:
- نام و نام خانوادگي دامپزشك
- شماره نظام دامپزشكي شماره تلفن و نشاني دقيق مطب
- تاريخ مراجعه
- نام و نشاني صاحب دام
- گونه و مشخصات حيوان (در حد مقدورات)
متن نسخه
علامت استاندارد نسخه يعني Rx
در لاتين به معناي “بگير تو از مـن“ ميباشـد و اگـر چـه نوشتن آن الزامي نيست ولـي عـرف تمـامي پزشـكان درسراسر جهان ميباشد.
- نام
- شكل دارويي،
- غلظت و مقدار دارو يا داروها
- دستور مصرف
- مهر و امضا و شماره نظام دامپزشكي دكتر دامپزشك
- تعداد دفعاتي كه ميتوان نسخه را تجديد كرد
زير نسخه
در اين بخش اظهاراتي قانوني بسته به مقررات كشوري بصورت چاپي نوشـته ميشود تا نشان دهـد كـه نـسخه درمورد يك حيوان صادر شده است.
اختصارات استاندارد در نسخه نويسي
در اختـــصارات مـــورد اســـتفاده درفارماكولوژي و نسخه نويسي ممكن اسـتاز حروف لاتين بزرگ يا كوچك اسـتفاده شود.
در برخي موارد بين حروف از اعـداد نيـزاستفاده بعمل ميايد.
| داخل عضلاني | IM = IntraMuscular |
| زير جلدي (زير پوستي) | SC = SubCutaneous (under the skin) = SQ |
| داخل جلدي (داخل پوستي) | ID = IntraDermal |
| داخل وريدي (داخل سياهرگي) | IV = IntraVenous |
| از راه دهاني (و بلع دارو | PO = Per Os (Placed in the mouse and swallowed) ) |
| داخل صفاقي | IP = IntraPeritoneal |
| از راه ركتوم (راست روده) | PR = Per Rectum |
| چشم | O = eye |
| چپ | S = Sinister (left) |
| راست | D = Dexter (right) |
| در چشم چپ | OS (in the left eye) |
| در چشم راست | OD |
| در هر دو چشم | OU (in both eyes) |
| گوش | A = Aural (ear) |
| داخل جلدي (داخل پوستي) | ID = IntraDermal |
| داخل وريدي (داخل سياهرگي) | IV = IntraVenous |
| از راه دهاني (و بلع دارو) | PO = Per Os (Placed in the mouse and swallowed) |
| در گوش چپ | AS (in the left ear) |
| در گوش راست | AD (in the right ear) |
| در هر دو گوش | AU (in both ears) |
| ساعت، ساعات | h = Hour = hours |
| روز | d = day |
| هر | Q = q (every)
|
| هر 4 ساعت يكبار | Q4h (every 4 hours) |
| هر 8 ساعت يكبار | Q8h (every 8 hours) |
| هر 24 ساعت يكبار | Q24h (every 24 hours) |
| هر روز | QD (everyday) |
| يك روز در ميان | Q2d (every other day) |
| يك روز در ميان | QOD (every other day) |
(Dosage forms) اشكال دارويي (
| قرص | tab = tablet |
| كپسول | cap = capsule |
| قاشق چايخوري (معادل 5 ميليليتر) | tsp = teaspoon (5 mL) |
| قاشق غذاخوري = 3 قاشق چايخوري (15 ميليليتر( | Tbsp = TBS = Tablespoon = 3 tsp (15 mL) |
| اونس مايع | fl oz |
| قطره | gtt = D = drop |
| گرين (معادل تقريباً 60 ميليگرم( | Gr = Grain = 64.8 mg (approx. 60 mg) |
| واحد بين المللي | I.U. =International Unit |
| ميكروگرم |
mcg = µg |
| ميلي اكي والان | meq. |
| ميليگرم | mg |
| ميلي ليتر متفرقه | ml = mL |
| منع تغذيه از راه خوراكي | NPO = Nothing Per Os (Give nothing orally) |
| علامت سرنسخه | Rx = Give thou (treatment prescription) |
| توقف (قطع( | D/C = Discontinue (stop!) |
اوزان و مقادير در نسخه نويسي
اوزان مورد استفاده براي حيوانات: كيلوگرم و پوندهر كيلوگرم = 2,2 پوندهر ليوان = معادل 240 ميليليتر = 8 اونسهر اونس = 30 ميليليتر
هر قاشق غذاخوري = 15 ميليليترهر قاشق چايخوري = 5 ميليليتر
نحوه محاسبه مقدار دارو براي تجويز
وزن حيوان به كيلوگرم
دوزاژ دارو را بر حسبmg/kg را در وزن حيـوان ضـرب كنيد. دوز دارو بر حسب mg براي كل حيوان به دست می اید :
دوز را در غلظت دارو (اگر مايع باشد) يا مقدار ماده مـؤثره در هر عدد شكل دارويي (اگر جامد باشد) تقسيم كنيد.
عدد بدست آمده: حجم داروي مايع به ميليليتر يـا تعـداددارو به فرم جامد كه بايد در يكبار تجويز شود.
نحوه محاسبه مقدار دارو براي تجويز – مثال
در سگي به وزن 10 كيلوگرم، لازم است يك شـربت ضـد سـرفه بـادوزاژ 10 mg/kg تجويز شود غلظت شربت 25 mg/mL ميباشد.
حجم شربتي كه بايد در هر بار مـصرف شـود بقـرار ذيـل مـشخص ميشود:
10 kg × 10 mg/mL = 100 mg
100 mg ÷ 25 mg/ml = 4 mL
پس، هر بار بايد 4 ميليليتر از شربت فوق را به حيوان تجويز نمود.
حال اگر بجاي شربت مثلاً قرص 25 ميليگرمي در همان حيوان و با همـان دوزاژبايد تجويز ميشد، هر بار بايد تعداد 4 عدد قرص تجويز مينموديم.
توجه كنيد كه نيازي به دقت در حد وسواس وجود نـدارد و بهتـر اسـت اعـداد بدست آمده را گرد نمود. مثلاً 35,1 قرص را ميتوان 5,1 قرص يا مثلاً 11 ميليليتررا ميتوان 10 ميليليتر در نظر گرفت.
غلظتها: در صد و غلظت وزني : حجمي
ضمناً دامپزشـكان بايـد بـا سـاختن رقتهـاي مختلـف ازمحلولهاي مختلف آشنايي داشته باشند. يكي از مـشكلات فارغالتحصيلان عدم درك سريع رابطه بين غلظت بر مبناي وزن با غلظت بر مبناي % است.
1 mg/L 0.0001% 1 ppm 1.000 ppb
10 mg/L 0.001% 10 ppm 10.000 ppb
100 mg/L 0.01% 100 ppm 100.000 ppb
1 g/L (1 mg/mL) 0.1% 1000 ppm 1.000.000 ppb
10 g/L (10 mg/mL) 1% 10000 ppm 10.000.000 ppb
100 g/L (100 mg/mL 10% 100000 ppm 100.000.000 ppb
